بررسی تنوع ژنتیکی تمشک خزری (rubus hyrcanus juz.) با استفاده از نشانگرهای issr ومورفولوژیک در ایران

تمشک (rubus) از اعضای خانواده ی گل سرخیان (rosaceae) است. این گیاه دارای طیف وسیعی از سطوح پلوئیدی (از 2x تا 14x) است و تعداد کروموزوم پایه ی آن هفت است.در ایران 7 گونه تمشک وجود دارد که همگی از گروه تمشک های سیاه هستند. تمشک خزری(r. hyrcanus) گونه ای از تمشک سیاه است که در جهان فقط در نوار حاشیه ی دریای خزر یافت می شود و جمعیت هایی از این گونه نیز در کشور ایران وجود دارد. اطلاع از تنوع درون گونه ای دیدگاه پایه در زمینه ی فرآیند های تکاملی و ارائه ی راهکارهای حفاظت ژنتیکی برای جمعیت های این گونه را فراهم می نماید. در این تحقیق 25 نمونه جمعیتی از سه جمعیت موجود در ایران که توزیع مناسب جغرافیایی در کشور داشتند براساس فلور ایران جمع آوری شدند. سپس صفات مورفولوژیک بر اساس کدهای تعریف شده اندازه گیری شد. جمع آوری نمونه ها به نحوی انجام گرفت که بیشترین پراکنش را شامل شود. علاوه بر این یک نمونه از گونه ی (r. discolor) نیز به عنوان نمونه شاهد جهت اطمینان از نمونه برداری صحیح به جمع نمونه ها اضافه شد. نشانگرهای مولکولی issr به همراه نشانگرهای مورفولوژیک برای بررسی چندشکلی ژنتیکی در این گیاه استفاده گردید. از 20 آغازگر استفاده شده که 10 آغازگر چند شکلی بالایی داشتند و در مجموع 204 نوار، که 157 نوار چندشکل. پس از تجزیه ی خوشه ای داده ها، دو گروه اصلی مشخص شد که گروه اول شامل نمونه های شمال غرب (nw) و شمال شرق (ne) بود در حالیکه در گروه دوم نمونه های مرکزی (c) قرارداشتند. در تجزیه ی خوشه ای گونه ی r. discolor از گونه ی r. hyrcanus جدا شد. سپس تجزیه خوشه ای براساس صفات مورفولوژیک صورت گرفت. نتایج مورفولوژیک و تجزیه به مولفه های اصلی تعدیل شده، نتایج تجزیه خوشه ای مولکولی را در اکثر موارد تایید نمود. جمعیت های nw و ne اکثرا در مناطق کوهستانی و جنگل ها بودند و شباهت زیادی در نوع خاک و شرایط محیطی داشتند، ولی جمعیت های c عمدتا در مناطق ساحلی دریای خزر و در شرایط محیطی متفاوتی نسبت به دو منطقه ی دیگر قرار داشتند. و نیز دو جمعیت nw و ne از لحاظ عرض جغرافیایی تقریبا در یک راستا بودند و جمعیت های مرکزی در عرض جغرافیایی پایین تری نسبت به دو جمعیت دیگر قرار داشت. در بین این سه جمعیت، جمعیت c دارای بیشترین تنوع ژنی (208/0 283/0) بود و دو جمعیت دیگر تنوع نسبتاً کمی داشتند. ولی در کل در این مطالعه بر اساس نتایج بدست آمده، پایه ی ژنتیکی نسبتا باریکی برای تمشک خزری گزارش شد. علاوه بر این، گونه ی تمشک خزری در ایران دارای تنوع نسبتا کمی بود. در بررسی های انجام شده برای بدست آوردن پراکنش جغرافیایی این گیاه این نتیجه حاصل شد، که احتمالا پراکنش از منطقه ی مرکزی به دو سمت کناری بوده و این انتقال به وسیله پرندگان و عوامل دیگر به دو سمت کناری، یعنی شمال غرب و شمال شرق گسترش یافته، و به دلیل وجود رشته کوههای البرز این گیاه فقط محصور در نوار شمالی کشور است. البته این فقط در حد یک فرضیه است و برای اثبات و تکمیل نیاز به مطالعات بیشتری دارد.